Rijssense Psalmen

1.
k Wil eeweg zingn van God, Um priezen met minn moond;
van keend tot keend is Hee vuur oons getrouw en good.
Hee is de vaste groond, Hee hoolt oons wal in t ooge;
zoo as ik heb esprùkn: Oew’ trouw is heemelhooge!
Ook zoch Ik Zelf nen keal, den aaltied Miej zal vreezen,
dus heb Ik David as Minn deensknech an eweezen.

2.
t Veboond duur Miej emaakt kan noojt mear worn vebrùkn,
want Ik heb met nen eed Zelf tot Minn knech esprùkn:
Oewn troon zal bliewn bestoan, want Ik hebb goo gedachen
oawer dee noa oe komt, in eewege geslachen.
De heemel zelf pris Oe umm all Oew’ woondern, HEARE,
ook gef op disse weald Oew volk an Oe de eare.

3.
Ginn engel kan zikzelf an God gelieke ràkn,
Ginn koonek is tr den Um noar de troon kan stàkn.
Want Hee is groot in krach, dut fiddern alle volken,
Hee geet vear boawn oons oet, hueger dan loch en wolken.
Wee is zoo stoark as Hee, joa wee oonder de stoarken?
Onmuejneg is Oew’ mach, Oew’ trouw in al Oew’ woarken.

4.
Al zol de gruetse zee geduureg vearder stiengn;
raak Iej et waater an, dan munn de golven zwiengn.
Iej hebt et duuster kwoad, et volk van vrumde taale,
de butte kàts ebrùkn, Iej hùw de viejaand daale.
De heemel is Oew hof, de weald Oew’ greune waejde,
van Oe is alns wat leawt, de weald en heemel baejde.

5.
Iej maakn et noorn en t zuudn, Oewn oarm is machteg stoark.
Ik huer de Hermon zingn; de Thabor pris Oew woark.
Oew’ haane is vol krach, Oew’ rechterhaane hooge,
joa hooge steet Oewn troon te skittern vuur oons ooge.
Gerechteghaejd en rech stoat biej Oe in t gerichte,
Oew’ groothaejd en Oew’ trouw goat vuur Oew angezichte.

6.
Vol van geluk et volk, as de bazuune geet,
dàt waandelt op Oewn weg en in Oewn lechglaans steet.
Dag in dag oet priest zee Oewn Naam met vulle wille.
Iej hebt ze rech edoan, wee blif tr dan nog stille?
Zo-j dan neet proonkn met God? Iej geewt oons nieje krachen,
Oew trouwe goons dut oons de dag temeute lachen!

7.
De HEARE is oons Skeeld, as Koonek oons egeewn,
Zinn haejleghaejd steet op zinn kleed en kroon’ eskreewn.
De God van Israël hef oojt in een gezichte,
tot oons, Zinn kunnegen, as tot Zinn eengne wichter,
ezeg: Ik heb nen heald, – Zinn hulp’ is van de HEARE –
miln oet et volk enùmn, nen manskeal krig den eare.

8.
K Hebb David Zelf ezalfd, Ik kues um as Min knech,
Minn haane maakt um stoark, Minn oarm wis um de weg.
Ginn viejaand dut um kwoad, gineene maakt um bange,
want Ik weet’ road met leu dee slàch zeent, krom en krange.
Ik kom ze helleg teengn, Ik trea ze met Minn veute,
Minn trouw en goodhaejd komt Min knech met krach temeute.

9.
Op t waater van de zee zal Ik zinn haane legn,
zinn rechterhaane zal de struem’ tot rùste brengn.
En hee zal tot Miej zegn: Minn Vaader, minn Velùsser,
Iej zeent minn stoarke God, ne Rots umm in te rùssen.
Hee zal Minn zùnne wean, as hee is tr mer éene;
want alle koonengn goat vuur um deep duur de kneene.

10.
Minn goodhaejd en Minn trouw zùet aaltied met um goan
en Min veboond met um zal eeweg bliewn bestoan.
Zinn troon zal zeeker wean tot in de noageslachen;
zoo laank de heemel steet, bliewt zee in Minn gedachen,
zoolange as de zùns Miej trouw en ear’ bewiezen
en in Minn weage goat, Min wet en wùere priezen.

11.
Mer as zee Miej veloat en kromme weage goat,
neet huern weelt noar Min woord, neet lustert noar Minn road,
dan zal Ik met Minn stok wat kwoad is zeeker straffen
en helleg worn umdàt ze Miej ginn’ eare gaffen.
Al mu-K ze klàppe geewn, Minn goodhaejd wort noojt meender
en bliew Ik eeweg trouw an David en zinn keender.

12.
Wa-k oojt belouwd heb zal in eeweghaejd bestoan;
t veboond met Minnen knech, met David, kom Ik noa.
Want haejleg is Minn eed; noojt zal Ik, God en HEARE,
Min woord tot um vebràkn, want woer blif dan Minn eare?
K Zal Davids hoes en troon, Ik zal met stoarke oarme,
in eeweghaejd ze heunn, Miej oawr ùer oontfoarmen.

13.
Zoo as de zunne skient en skittert dag an dag,
de moane boawn oons steet en lech gef in de nach;
zoo zuet ze in ùer glaans en in t geduureg floonkern,
getuungn wean van Gods trouw, biej dag en in et doonker.
Toch wol Iej met Oewn knech, o God, neet lenger waandeln
en in Oew helleghaejd neet mear met David haandeln.

14.
Iej breuk in helleghaejd et haejlege veboond;
Iej nùm de kroone of en goojn ze op de groond.
Zinn muurn hùw Iej an puun, zinn stoarkte wùr ne braake.
De noabers leupn dr langs en reupn et van de daake;
zee lachen umm oew leed en weezen met de haane
en gaddern wat zee konn en maakn de Stad tot skaande.

15.
Iej hebt de haane van dee haaters op eheewn,
Iej maakn ze groot en stoark, deer ze van wille skreewn.
Iej kùm met groot geweald en grimmeg um temeute.
Iej nùm zin skoarpe zweard en trean um met de veute,
Iej breuk zinn staf duurmiln, en goojn boetn dàt ook neareg
de Davidstroon in t stof, zinn hearlekhaejd en eare.

16.
Ook zeent zinn jonge joarn zoowat an n eane ‘kùmn,
Iej hebt van um et leawn, de eare vot enùmn.
Wolange HEARE, Iej, veboarg Iej Oew gezichte
en braant Oew’ grimmeghaejd as vuer in Oew gerichte?
O HEARE, deank an miej, ik zinn ne skaa, ne skemme
en goa miej neet vuurbiej, dà-k Oe neet mear venemme.

17.
Iej hebt toch neet umzuens et meanskenkeend emaakt;
wee leawt tr den neet duur de dood wort an eraakt?
Wee redt zik van et graf? Doar is ginn keal, gineene,
want vuur de duustre dood mut t meanske duur de kneene.
Wee maakt de zeele vriej, woer is, o God en HEARE,
Oew’ goodhaejd toch ebleewn en zin Iej oons geneareg?

18.
Deank HEARE an den eed an David Oewen knech.
De viejaand wol um wal loatn stroekeln op de weg.
Et hatte dut miej zear van al dàt spottn en lachen
van t minne volk as zee an Oew’ Gezalfde dachen.
Viej zùet met hatt’ en moond de HEARE eeweg priezen,
met amen, amen, joa, Um ear’ en daank bewiezen.

Volgt nog

Lange tijd had ik psalm 89 voor me uit geschoven om een of andere voor mijzelf onduidelijke reden. In ieder geval ervaar ik deze psalm als éen van de moeilijkste om te berijmen (tot nu toe). Niet zozeer vanwege de inhoud, maar veel meer vanwege de vorm. Het zijn zes lange regels; twee regels met 12 lettergrepen, gevolgd door vier regels met 13 lettergrepen. Lange zinnen waarvan je het eind bijna niet ziet. Vervolgens ontdekte ik dat er halverwege iedere regel sprake is van een belangrijke cesuur, een knip in de regel. Als voorbeeld de berijming van 1773: k Zal eeuwig zingen van ͜ Gods goedertierenheên / Uw waarheid t’ allen tijd ͜ vermelden door mijn reên… enz. Altijd na de zesde lettergreep. Wijk je hiervan af, dan krijgt de psalm de neiging te gaan “zweven”, uit de maat te lopen.

De combinatie van “zinnen zonder eind” en de cesuur maakt deze psalm lastig om te berijmen. Na een pagina vol mislukte pogingen begon het toch langzaamaan op gang te komen. Als ik de psalm teruglees ervaar ik deze berijming als moeizaam; als een locomotief die wel puft en langzaam op gang komt, maar toch niet helemaal op snelheid wil raken. Het is, voor je gevoel, berijmen tegen de helling op… Het kan evengoed ook zo zijn dat het melodisch karakter van de psalm zelf dat gevoel oproept. En vergeet “de knip in de regel” niet; die kan voelen als een drempel waar je 18×6=108 keer overheen moet… Toch is het een psalm die behoorlijk vaak gezongen wordt (hoewel hij niet voorkomt in de “top 10” van een ooit uitgevoerd onderzoek). Berijmen voelt blijkbaar toch heel anders dan zingen…

Wat opvalt is de radicale wending van vers 38 naar vers 39 in de onberijmde psalm. Iets dergelijks komen we vaker tegen in de psalmen. Bijvoorbeeld dat de klaagzang abrupt overgaat in de lofzang. Zoals dat ook gebeurt aan het éinde van deze psalm.

Een raadsel voor de gelovige Israëliet is de voor het oog inconsequentie in het handelen van God:

Couplet 12
K Zal Davids hoes en troon, Ik zal met stoarke oarme,
in eeweghaejd ze heunn, Miej oawr ùer oontfoarmen.

Versus couplet 13:
Toch wol Iej met Oewn knech, o God, neet lenger waandeln
en in Oew helleghaejd neet mear met David haandeln.

Dit onoplosbare conflict wordt op wonderlijke wijze opgelost aan het eind van het laatste couplet, namelijk door God de lof toe te zingen:
Viej zùet met hatt’ en moond de HEARE eeweg priezen,
met amen, amen, joa, Um ear’ en daank bewiezen.

Het geloof gelooft dwars tegen de werkelijkheid in. Pascal heeft dit treffend verwoord: “Het hart heeft zijn redenen die het verstand niet kent…”
Dit maakt de psalmen echt en levend: de weerbarstigheid in het handelen van God met de mens. Een weerbarstigheid die niet in een dogmatische verhandeling gladgestreken en “verklaard” wordt, maar rechtop blijft staan. De mens geeft zich over aan God, zingt de lofzang en blijft, zingend, geloven dwars tegen alles in.